Những ngày tháng 11, đất trời Nhật Bản đã chuyển mình sang thu. Trong khí trời se lạnh xen lẫn những vạt nắng mỏng manh, những chiếc lá Momiji âm thầm ngả từ xanh ngắt sang vàng ruộm rồi đến một ngày, lan khắp cành trong sắc đỏ rực. Khi ấy, người ta mới nhận ra mùa thu đã đến tự lúc nào. Momiji được dùng để chỉ tất cả những tán cây chuyển màu vào mùa thu như cây sồi, cây đào, cây ngân hạnh... nhưng cũng để gọi riêng cây phong bởi vẻ đẹp đặc biệt của loài cây này.

Trong tâm thức của người Nhật, sắc đỏ của lá momiji là biểu tượng bất diệt của mùa thu. Vẻ đẹp ấy đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca, hội họa, kịch nghệ và đi vào cả truyền thuyết. Truyện kể rằng ngày xưa ở vùng núi Togakushi (Nagano) có một con yêu nữ tên là Momiji sinh sống. Nó đã nhiều lần nhũng nhiễu, quấy phá dân lành. Thần Hachiman liền cử vị samurai tên là Taira no Koremochi đi diệt trừ yêu tinh.

Trên đường đi, ông gặp buổi tiệc do một công chúa đứng ra tổ chức để mừng đón mùa lá đỏ. Một nàng hầu gái ngỏ lời rằng công chúa nghe danh Koremochi đã lâu nên muốn mời ông ở lại dự tiệc. Lời mời thật khó chối từ, vị Samurai cùng đoàn tùy tùng đành ở lại. Mọi người cùng ngồi uống rượu sake, cùng nhau nhảy múa và ngắm lá đỏ. Công chúa cũng trình diễn những vũ khúc đầy mê đắm theo lời thỉnh cầu của Koremochi. Vị Samurai cùng thuộc hạ dần đi vào cơn say rồi ngủ gật dưới gốc cây.

Trong cơn mơ, Koremochi được thần Hachiman báo mộng rằng nàng công chúa kia kỳ thực là do yêu nữ hóa thân thành. Khi tỉnh giấc, Koremochi thấy mình đang cầm thanh kiếm báu trong tay và liền đuổi theo nhóm yêu nữ đội lốt người. Một trận chiến khốc liệt diễn ra giữa bầy yêu tinh và các Samurai. Cuối cùng, nhờ bảo kiếm huyền diệu Hachiman trao tặng, Koremochi đã trừ khử được yêu tinh. Kể từ đó, người ta lấy tên Momiji đặt cho mùa lá đỏ để gợi lại chiến công xưa của vị Samurai.

Truyền thuyết có thể hư ảo nhưng niềm say mê của người Nhật đối với mùa lá đỏ là có thực. Mỗi độ thu về là dịp để người Nhật tận hưởng Momiji-gari – thú thưởng ngoạn, theo dõi sự đổi màu của những chiếc lá khi vào thu. Khởi đầu là một thú vui thanh nhã của giới quý tộc trong thời Heian (794 - 1185), Momiji-gari dần lan sang cả những người bình dân. Họ đi thuyền trên ao hồ trong gia trang, vừa ngắm cảnh vừa làm thơ, chơi nhạc hoặc dạo chơi trên núi, nhặt những chiếc lá đủ sắc màu. Ngày nay, người ta vẫn hồi hộp theo dõi từng bản tin dự báo rồi đón những chuyến bay, lên những chuyến xe hay đi những chuyến tàu cho kịp đỉnh điểm trổ màu của lá.

Ai từng một lần đi dưới mùa Momiji hẳn nhiên sẽ hiểu được sự háo hức mong chờ ấy. Sắc rực rỡ của hàng trăm tàng lá đốt cháy từng tầng trời, vẻ dịu dàng của những cành cây khẽ nghiêng mình về phía mặt nước, hay nét buồn man mác của thảm lá trải đầy trên mặt đất sau cơn mưa đều khiến người ta say lòng. Vào ngày thu đẹp trời, có thể dễ dàng bắt gặp những đôi tình nhân nắm tay nhau chầm chậm đi giữa hai hàng cây đan dệt mơ màng. Đám trẻ con hồn nhiên chơi đùa bên đám lá rơi rụng đầy bãi cỏ. Ở một góc khác, một cụ già ngồi lặng yên đọc sách dưới tán cây phong già thi thoảng lại khẽ rung lên mỗi khi cơn gió thoảng qua.

Còn đối với một lữ khách đến từ phương xa như tôi, tôi muốn ghi nhớ từng sắc màu, từng thanh âm, từng cảm giác, muốn cột chặt tất cả vào gốc rễ tâm hồn mình, chất đầy tất cả trong những ngăn ký ức của mình, và làm đầy tất cả trong trái tim mình. Đó sẽ là những hồi ức không mờ phai những tháng năm về sau, nhắc nhớ rằng tôi đã chạm đến ước mơ bấy lâu nay.

Mùa Momiji đến rồi đi. Những ai đã bỏ lỡ sẽ phải đợi thêm một năm nữa. Nhưng những điều đẹp đẽ nhất đời người đôi khi chỉ đến một lần duy nhất. Vậy tại sao không cháy hết mình như những chiếc lá Momiji nhỏ bé đầy kiêu hãnh trước khi rời cành trở về với đất?

Mùa ngắm lá đỏ thường diễn ra từ cuối tháng 9 đến giữa tháng 11 và chỉ kéo dài từ 20 đến 25 ngày tùy theo thời tiết và có thể thay đổi theo từng năm. Sự thay đổi màu sắc lá diễn ra vào buổi sáng sớm khi nhiệt độ khoảng 06 - 07 độ C.

Đến Nhật Bản vào thời gian này, đừng quên thưởng thức Momiji tempura, thức quà đặc biệt chỉ có trong mùa thu. Những chiếc lá được ngâm với đường hoặc muối rồi nhúng vào bột đem chiên.

Minh Phạm